Herwig Arts

Herwig Arts (°1935) bleef voor mij steeds een uiterst boeiende professor culturele antropologie uit mijn eerste kandidaatsjaar aan de universiteit van Antwerpen. Bovendien was ik enthousiast over enkele van zijn meest gelezen werken, waarvan 'Met heel Uw ziel' en 'Een kluizenaar in New York' over VN-secretaris Dag Hammarskjöld (1905-1961) wellicht de meest bekende zijn. Graag vermeld ik ook zijn boek 'Het ongeloof gewogen: over onzekerheid en atheïsme'. Ik vond het steeds boeiend dat hij het strikt religieuze discours durfde open te trekken naar een ruimere context waar ook de inzichten van psychologie en letterkunde hun bestaansrecht opeisen. Van een rigide aanpak was nooit sprake. Het was a.h.w. een crossmediaal, elkaar bestuivend opentrekken van diverse disciplines in een eenmakende opzet tot het aanreiken van draden tot zingeving in een snel evoluerende wereld.

Na lectuur van zijn kleine boekje over de Frans-Amerikaanse schrijver Julien Green (1900-1998) bleef ik evenwel wat op mijn honger zitten. Ongetwijfeld heeft Herwig Arts de zeer uitgebreide dagboeken van Green volledig in hun oorspronkelijke taal gelezen, maar wat een gebeitelde captatie van Julien Greens ‘mindset’ moest worden verdient toch wel behoorlijk wat meer bladzijden dan waar deze publicatie het er bij houdt. Dat Julien Green een hoogst sensitieve en originele man was, een ware Schöngeist a.h.w., die vele delicate contacten in diverse milieus placht te onderhouden, betwist wellicht geen weldenkend mens die hem reeds gelezen heeft. Maar ik meen, in retrospect beschouwd en na lectuur van Herwig Arts’ essentiële canon, dat hij hier iets te veel doctrinair belerend een ijzeren verband poogt te smeden tussen een algemeen aanvaarde definitie van wat doorleefde spiritualiteit impliceert (e.g. lees het boek 'Wat is mystiek?' van die andere jezuiet Paul Mommaerts) en de herhaling van dezelfde antropologische ‘tools’ die hij ons reeds menigmaal aanreikte in onze kandidaatscursus (ik denk nu bv. heel specifiek aan de uiteenzettingen van de anti-autoritaire psychiater en ervaringsdeskundige R. D. Laing (1927-1989)). Het boekje van Herwig Arts onthoudt ons ook enkele essentiële inleidende contouren die de mens Julien Green beter voor het voetlicht brengen, zoals bv. zijn relatie tot het literaire milieu uit die tijd en de verhouding tot zijn familieleden en vrienden. Dit zijn toch belangrijke thema’s die echt boeiend zouden ontwikkeld kunnen worden, zodat de lezer met een breder referentiekader de lectuur van Greens dagboeken kan aanvatten. Want dit boekje biedt slechts een summiere introductie om de volledige dagboeken van Julien Green op eigen houtje in het Frans te doorploegen. Die zijn zeer lijvig in de Franse Pleiade-reeks verschenen. Tenzij je genoegen neemt met de sterk ingekorte versie van privé-domein, die nog steeds twee delen omvat. Maar het is alvast een verdienstelijke poging om de aandacht voor deze auteur in ons taalgebied gaande te houden. Ook dient men in acht te nemen dat Herwig Arts op rijpere leeftijd toenemend beoogde voor een breed katholiek publiek te schrijven, wat leidde tot steeds menigvuldiger maar bijgevolg kortere publicaties over brede levensonderwerpen die een ‘common ground’ interesse genieten. Liefhebbers van hagiografieën zullen alvast hun gading vinden in dit boekje dat het oeuvre van deze pantheïst die uiteindelijk op rijpere leeftijd terugkeerde naar het christendom voor velen onder ons voor het eerst ontsluit.… (mer)