Art as Therapy (2013)

Dat kunst niet alleen de mooie kwaliteiten, maar álle kwaliteiten van de mens aan de orde kan stellen, ook de meest destructieve, past niet in De Bottons pleidooi. Dat in kunst altijd meer dan één betekenis schuilt, wat een essentiële eigenschap is (anders hadden atheïsten niet van Kruisafnemingen kunnen houden), interesseert hem niet, wat zijn interpretaties soms licht absurd maakt: 'De Koreaanse maanvaas geeft niets om status. Hij is wijs genoeg om niet te vragen hem als bijzonder object te beschouwen. Hij is niet nederig, maar gewoon tevreden met wat hij is.' Dergelijke personificaties kunnen in Toon Tellegen-achtige poëzie prachtig zijn - waar ze bloedserieus als boodschap worden geponeerd, schuurt het als eczeem. De vorm tenslotte waarin een 'waarde' verbeelding krijgt, is voor de auteur van beduidend minder belang dan de boodschap. Dat is kwalijk, aangezien troost bij Fra Angelico nogal verschilt van troost bij een zigeunerjongen met een traan. Het is alsof je voetballiefhebbers zegt dat het niet uitmaakt of je naar een wedstrijd van Barcelona of van SV De watervogels in Den Helder kijkt: sport is immers gezond! 

Kunst ís vorm: de kwaliteit van de uitbeelding bepaalt de betekenis.
Had De Botton het maar gelaten bij zijn observaties van menselijk gedrag, en ter overweging een paar kunstwerken erbij geplaatst.

Maar hij maakt zijn onderwerp instrumenteel als de cijfers in een rekensom, en negeert daarmee de essentie van kunst. Hoe moeilijk het ook is uit te leggen of verdedigen: juist omdát kunst ontsnapt aan vaste omlijningen, kan het kunst zijn. Het is het altijd meer dan het is.

Wat een welkom provocatief boek had kunnen zijn, blijft steken in een dwingend pleidooi voor verbetering van het ego.

priesterlijke overtuigingen die hij in zijn boek Religie voor atheïsten belijdt en kennelijk nog verder gaat uitdragen met zijn volgend jaar te verschijnen boek Art as Therapy. Voor De Botton zijn kunstwerken niets op zichzelf als kunstwerk, ze zijn er een middel om onze zachte kanten te ontwikkelen, zodat we (ik citeer) ‘in de keuken, de speelkamer, de badkamer, het park en op het kantoor’ emotioneel beter functioneren. En moeder wat vaker bellen.

De nieuwe opstelling van de collectie in het Rijksmuseum biedt alle mogelijkheden om verrassende wisselende tentoonstellingen te maken die zich verre houden van het spirituele gesop van Alain de Botton. In zulke tentoonstellingen gaat het kunstgehalte samen met bepaalde thema’s, zoals dat in het verleden ook zo is geweest: tentoonstellingen over kinderen, over feesten, over het vaderlands gevoel, over de Verlichting, over calvinistisch schilderen, over allegorische voorstellingen, over liefde, lust en lijden. Maar dat is wat anders dan de kunstwerken gebruiken als spiritueel vehikel, zoals De Botton dat wil, als levensles, als recept voor goed leven, voor onze ‘diepste behoeften.’ Wat weet De