Dirk Bracke (1953–2021)

Titelverklaring "Een vlieg op de muur"
De schrijver vergelijkt straatkindinderen met een vlieg op de muur:
je hebt er wel last van, maar het speelt geen rol in je leven.

Straatkinderen en armoede zijn "onzichtbaar". Het lichaam van Washington werd al van het plein verwijderd en het plein was al schoongemaakt voordat de zon opnieuw opkwam en nieuwe groepen toeristen komen. Zij krijgen maar weinig van de ellende mee.

Straatratten zijn niks, jullie hebben niet eens een officiële naam en later worden jullie toch maar boeven of drugskoeriers. Jullie vallen de mensen lastig en boezemen angst in. Kortom, jullie lopen gewoon in de weg. Straatratten zijn vervelende vliegen. En wat doe je met lastige vliegen? Je wacht tot ze op de muur gaan zitten en dan mep je ze dood!

Verhaal
Washington en Mico zijn broers. Samen met Marcos en zijn liefje Sandra proberen ze te overleven in de straten van het Braziliaanse Salvador da Bahia. Ze proberen wat geld bij elkaar te scharrelen met bedelen, of ze knappen kleine klussen op. Op een dag komen ze in contact met een net van drugsdealers. Tegen beter weten in worden ze opgezadeld met vuile, levensgevaarlijke karweitjes, en ze merken al snel dat in dat wereldje geen mislukkingen worden geduld.
Er zijn de conflicten met andere straatkinderen, de moeilijkheden met ‘deftige’ burgers, de drugsmaffia, de corrupte politie. Maar er is ook de onderlinge vriendschap, die hun de kracht geeft om in die onmenselijke wereld lief te hebben en te leven.

personages.
Washington = hoofdpersoon, hij is een donkere jongen, tien jaar en leeft op straat. Hij heeft wel een moeder maar die heeft al te veel kinderen en kan hem en Mico niet verzorgen.
Washington is stiekem verliefd op Sandra.

Mico = het jongere broertje van Washington. Mico is druk en naïef. Het lot van straatkinderen is triest, velen gaan dood als een vlieg op de muur. Grote kans dat Mico later ook in de drugs "involved" raakt en hetzelfde lot heeft. Zijn naam betekent aapje.

Marcos = hoofd / natuurlijke leider van het groepje waartoe Washington behoort.Hij is zestien jaar, groot en sterk. Hij moet op een dag drugs gaan brengen naar een andere wijk. Hij weet dat dit gevaarlijk is, maar hij heeft vrij weinig andere keus en ziet het ook als een kans om snel geld te verdienen en een hoop op beter leven. Het loopt echter slecht voor hem af, hij wordt dood teruggevonden.

Sandra = het vriendinnetje van Marcos. Ze is dertien jaar, maar ze ziet er ouder uit. Ze is heel mooi. Zij is enorm verliefd op Marcos. Zij draagt ook een kettinkje die ze van Marcos heeft gekregen. Volgens mij is de ketting veel geld waard en het geld dat ze ervoor zouden krijgen, kunnen ze goed gebruiken. Ik weet niet of het iets kinderlijks is dat ze het niet verkoopt of dat ze de symbolische waarde ervan "onbetaalbare waarde" vindt, ze heeft de ketting altijd bij zich.
Nadat Marcos overlijdt gaan Sandra en Washington ieder hun eigen weg. Sandra belandt in de prostitutie.

De hond Bol. = bol is de grote vriend, steun en toeverlaat van Washington. Eigenlijk heeft Washington helemaal geen geld om voor zijn hond te zorgen. Ook hier zou het een kinderlijke redenering kunnen zijn om te besluiten de hond toch te houden. Maar mogelijk zou ik hetzelfde doen, omdat de vriendschap van onbetaalbare waarde is. Zelfs Bol wordt uiteindelijk gedood.

Petro = agent. Hij speelt de good cop door vriendelijk te doen tegen Washington en hem wat snoep te geven. Aan het eind van dit verhaal blijkt dit echter een slinkse methode te zijn om zijn vertrouwen te winnen en vindt hij straatkinderen slechts een vlieg op de muur.

Tijd en ruimte
Het verhaal start op 15 april 1721 Salvador da Bahia, Brazilië met een proloog. De proloog eindigt dat Sanwi aan de paal op het plein zweepslagen krijgt en dat Sanwi zijn goden smeekte dat de kinderen van zijn ongeboren kind meer geluk zullen hebben dan hij.

De rest van het verhaal start op 15 april 1993, ook in Salvador da Bahia, precies 272 jaren later.

Het plein in Salvador speelt een belangrijke rol. De straatkinderen zwerven overdag op dat plein rond, in de hoop een beetje geld te verdienen. Het plein heeft de bijnaam Pelourinho, dit woord betekent geselpaal/schandpaal. En dit is niet voor niks zo. De schandpaal is de plek waar Sanwi dus gegeseld werd en ook de plek waar de hoofdpersoon van het verhaal Washington overleed.

Na wat zoekwerk over het plein, kwam ik erachter dat Micheal Jackson zijn nummer They don't really care about us" heeft opgenomen op hetzelfde plein... https://www.youtube.com/watch?v=QNJL6nfu__Q

Het verhaal eindigt op 7 december 1994 als Mico Petro ontmoet.

Gelaagdheid
 - openheid

Voorspelbaarheid

Ik vind het boek niet voorspelbaar.
Ik denk dat weinig (jonge) lezers door hadden dat de "goede" politieagent eigenlijk de bad cop was.
Als Wash. ontdekt dat Pedro slecht is, zegt hij: Dat is gemeen! Waarop Pedro zegt: "je vangt gemakkelijker vliegen met honing dan azijn". Dat is wel een doordenker! (hoger leesniveau nodig om deze te kunnen begrijpen).

Interne logica
De schrijver is erin geslaagd om ons een goed beeld te geven van het leven van een straatkind. Deze wereld ligt ver van mij af maar ik zat helemaal in het verhaal.

Structurele tekortkomingen
Het verhaal heeft veel samenhang. Ik zie geen losse eindjes, het is wel een soort open einde, je weet niet hoe het met Mico afloopt, maar dat heeft de schrijver expres zo gedaan.

Genre = Realistisch. "Andere culturen"

Elementen andere culturen:
a) Levensomstandigheden moeten fundamenteel anders zijn.
b) Thema van het boek zou ‘de andere cultuur’ moeten zijn.

a) Ja, want de leefomstandigheden (armoede) zoals ze worden beschreven in het boek kennen we niet in Nederland als dusdanig. In Nederland is er een sociaal vangnet.
b) verhaal over niet-westerse cultuur: straatkinderen die proberen te overleven in Brazilië.

Motieven (terugkerende elementen)
De kleur zwart is een motief.
Het boek begint met een proloog over Sanwi, een Angolees die als slaaf naar Brazilië wordt gebracht (rond 1721). Zijn vrouw is zwanger maar Sanwi gaat zijn zoon nooit meer zien. Hij krijgt een visioen en droomt over een jongen, met (net als hij) een gitzwarte huid en met een kuiltje in zijn kin.
Vanaf hoofdstuk 1 gaat het verhaal over Washington, hij is een straatkind in Brazilië. De gelijkenis is dat hij ook zwart is en een kuiltje in zijn kin heeft.

Er is nog een gelijkenis, tijdens de proloog speelt de geselpaal een belangrijke rol. Daar wordt Sanwi aan vastgeketend als hij zweepslagen krijgt.

In het verhaal in het heden, gaat Washington dood bij diezelfde paal op hetzelfde plein. Sanwi zou wel eens een voorvader geweest kunnen zijn van Washington. En de paal is.... zwart!

Zwart is "de verliezende partij". Washington wil Saskia aanraken, als Saskia aangeeft dat ze daar geen behoefte aan heeft, denkt Washington dat het komt omdat hij zwart is.

Ik had ook als aantekening: kogelgaatje + bordje... ze worden doodgeschoten via een schot bij het voorhoofd + bordje van karton met touwtje en tekst:
Jij bent dood omdat je niet naar school gaat en geen toekomst hebt. Later zul je toch maar een crimineel worden. Onze stad kan je missen.

Een ander terugkerend element is dat er altijd wel weer een nieuwe deliver man gevonden wordt. Misschien moet Mico later de klusjes opknappen.

Literatuur of lectuur
Literatuur.

Je kan je afvragen of dit boek eerder jeugdliteratuur of literatuur is omdat het boek geen happy end heeft (de hoofdpersoon gaat dood). Het heeft een treurig einde. In een boek zoals Spijt gaat Jochem dood, maar is er toch hoop dat er hierna minder/niet meer gepest wordt. In dit verhaal is hoop niet veel aanwezig. Zeker niet op het einde.
Elementjes van hoop: Sandra vindt beter werk, maar stopt er toch uiteindelijk mee.
andere groep 50 euro geven.… (mer)