Chris Buskes

Typerend voor wetenschappelijke doorbraken is dat ze talloze nieuwe vragen oproepen, voorheen gescheiden onderzoeksgebieden bijeenbrengen en, niet in de laatste plaats, ons wereldbeeld voorgoed veranderen. Dit geldt bij uitstek voor de evolutietheorie. De conceptuele aardverschuiving die Darwin in gang heeft gezet, ondermijnt tal van gevestigde waarheden over wie wij zijn en waar we vandaan komen. Vandaag de dag, 150 jaar na de publicatie van Darwins meesterwerk On the Origin of Species, zijn de vele implicaties van de evolutietheorie nog steeds niet allemaal te overzien.

Evolutionair denken maakt de lezer vertrouwd met de belangrijkste inzichten uit de moderne evolutiebiologie en biedt een uitgebreid overzicht van de consequenties daarvan voor de taal-, cultuur-, mens- en sociale wetenschappen. In een heldere en toegankelijke stijl maakt Chris Buskes duidelijk dat er vrijwel geen wetenschapsgebied is aan te wijzen dat niet door Darwins evolutietheorie is beïnvloed.

Dit boek vormt de neerslag van de cursus Darwins erfenis: beloftes & gevaren van evolutionair denken, die Chris Buskes sinds enkele jaren verzorgt voor het prestigieuze Honours Programma van de Radboud Universiteit Nijmegen, waaraan de auteur is verbonden als docent wetenschapsfilosofie.

Recensie(s)

De schrijver, docent wetenschapsfilosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft zijn boek als ondertitel meegegeven 'de invloed van Darwin op ons wereldbeeld'. In de eerste hoofdstukken van het boek geeft hij een gecomprimeerd beeld van de huidige stand van de evolutietheorie. De nadruk ligt echter op de latere hoofdstukken waar wordt ingegaan op de doorwerking van de moderne evolutietheorie op vele - en vaak controversiele - aspecten van de menselijke cultuur en maatschappij. Zo komen onder meer aan de orde: religie, vrije wil, moraal, esthetica en IQ-verschillen. De poging om de samenhang tussen de beide onderdelen, evolutietheorie en wereldbeeld, aan te brengen is zeer goed geslaagd. Ook lezers die niet vaak een natuurwetenschappelijk boek zullen kiezen, maar wel maatschappelijk en cultureel geinteresseerd zijn, zullen dit boek waarderen. Voorzien van illustraties in zwart-wit, een literatuurlijst en register.… (mer)

Uit zo een eenvoudig begin

“Uit zo een eenvoudig begin” is een stukje uit de laatste zin van Darwin’s Over het ontstaan van soorten. Chris Buskes haalt die laatste zin vol overtuiging aan in zijn met de Socrates wisselbeker bekroonde boek Evolutionair denken.

In zijn boek laat Buskes zien hoe verreikend de evolutietheorie van Darwin is. In de eerste paar hoofdstukken bespreekt hij de evolutietheorie en daarin viel mij vooral het hoofdstuk over seksuele selectie op. Seksuele selectie leidt tot een enorme versnelling van het evolutieproces omdat de voorkeur van het vrouwtje voor een bepaalde eigenschap van het mannetje aan zowel de mannelijke als de vrouwelijke nakomelingen wordt doorgegeven. Hét voorbeeld van seksuele selectie is de pauwenstaart, maar Buskes poneert in zijn boek ook de stelling, die hij eigenlijk niet verder onderbouwt, dat de enorme ontwikkeling van de neocortex bij mensen het gevolg zou kunnen zijn van seksuele selectie. Bas Haring geeft en sprekend voorbeeld van seksuele selectie in zijn bespreking van de ontwikkeling van een enorme schaar bij een bepaald soort krabben, die het mannetje geen enkel voordeel biedt anders dan dat vrouwtjes de neiging hebben om de voorkeur te geven aan het mannetje met de grootste schaar.

Na de behandeling van de evolutietheorie zelf en het schetsen van de controverse tussen cultureel bepaalde en biologisch bepaalde ontwikkeling vervolgt Buskes met een serie hoofdstukken waarin hij laat zien dat eigenschappen van mensen op een heel scala aan terreinen, die vaak als typisch menselijk worden beschouwd, voor tenminste een niet onbelangrijk deel voortkomen uit aangeboren eigenschappen die in het de evolutieproces zijn ontwikkeld. De onderwerpen die hij behandelt zijn antropologie, taal, bewustzijn, cultuur, epistemologie of kentheorie, religie, moraal, estethiek en geneeskunde.

Ik vond niet alle hoofdstukken even sterk, maar in zijn totaliteit geven ze wel een zeer overtuigend pleidooi voor de nature kant in het nature or nurture debat, zonder daarbij de invloed van cultuur op de ontwikkeling en opvattingen van mensen te verwaarlozen.

Een heel mooi voorbeeld vond ik de verklaring voor het ontstaan van taal als een betere manier van vlooien, waarbij taal de manier is om een groep of een stam bij elkaar te houden door vooral heel erg veel over elkaar te roddelen.

Laat ik dit stukje ook maar besluiten met Darwin’s slotzin uit The origin of species.

"Er is grandeur in deze visie op het leven, met zijn verschillende krachten die oorspronkelijk zijn ingeblazen in een paar vormen, of in één vorm alleen; en in de visie dat, terwijl deze planeet is blijven doorcirkelen volgens de vaste wet van de zwaartekracht, er uit zo een eenvoudig begin een eindeloze reeks vormen, prachtig mooi en schitterend, zijn geëvolueerd, en onophoudelijk evolueren."

Charles Darwin, Over het ontstaan van soorten

Ik denk dat er zeker een grote grandeur zit in de visie op het leven die zich baseert op de biologie en de bandbreedte die deze biedt voor cultuur volmondig erkent in plaats van de mens te beschouwen als volledig maakbaar.… (mer)