Paul CelanRecensioner

This is a hard book and I found the writing abstract and remote - given other reviews, no doubt I've missed something that others can hear.

An amazing poet, poor translation.

La correspondencia entre Nelly Sachs y Paul Celan se extiende a lo largo de casi dieciséis años, desde la primavera de 1954 hasta finales de 1969. Poetas y exiliados, ambos se vieron forzados a vivir y escribir fuera del ámbito cultural y geográfico de la lengua alemana. Los dos llevaron existencias atormentadas y experimentaron la suerte de su salvación como una culpa. «La vida tiene la misericordia de rompernos», escribió una vez Sachs a Celan. Y también: «Querido Paul Celan, nosotros queremos seguir aportándonos la verdad el uno al otro. Entre París y Estocolmo se extiende el meridiano del dolor y del consuelo».

Sus cartas, acompañadas en ocasiones de las primeras versiones de algunos de sus poemas, albergan la amistad de estos dos seres humanos hermanados por la experiencia del sufrimiento y permiten acceder a su intimidad creadora. Una correspondencia publicada aquí por primera vez íntegramente, en una edición comentada y anotada.

Një ndër poetët më të rëndësishëm të gjuhës gjermane të periudhës së pasluftës. Paul Celani (pseudonim i Paul Antschelit) u lind më 23 nëntor 1920 në një familje hebreje në Cernăuți (Czernoëitz) të Bukovinës, asokohe në Mbretërinë e Rumanisë (sot Chernivtsy, në Ukrahinë).

Paul Celan (1920-1970) oli romanialaissyntyinen runoilija, jota pidetään 1900-luvun tärkeimpänä saksaksi kirjoittaneena runoilijana. Celanin suhdetta äidinkieleensä saksaan sävyttivät toisen maailmansodan aikaiset kokemukset työleirillä. Hänen vanhempansa kuolivat natsien leirillä - vanhempien kohtalo on runoilijalle pysyvä trauma, joka varjostaa koko hänen tuotantoaan.
Celanin runous tunnetaan erityisesti omalaatuisesta kielestään. Hän korosti runouden olevan dialogisessa suhteessa lukijaansa. Alkutuotannon jälkeen runojen säkeet lyhenivät, yhdyssanat lisääntyivät ja syntaksi mutkistui. Mitä lyhyemmäksi runot ja varsinkin yksittäiset säkeet muuttuvat, sitä enemmän jokainen sana vaatii lukijan huomiota. Näiden runojen lukemiseen tarvitaan kaikkia aisteja. Sanojen sointi on yhtä tärkeää kuin niiden graafinen muoto paperilla, ja myös sanojen välittämät kuvat vaativat huomiota.
Lumen ääni on ensimmäinen kokonaan suomennettu Paul Celanin kokoelma. Alkuteos ilmestyi Celan kuoltua, ja sitä pidetään yhtenä hänen keskeisimmästä kokoelmistaan. Aiemmin Paul Celania on ilmestynyt Jukka Koskelaisen suomentamana vuonna 1993.
Kustannusliike Parkko on käännösrunouteen erikoistunut kustantamo, joka julkaisee 4-6 kirjaa vuodessa. (Kustantaja)

No idea how to rate this one. As translator Michael Hamburger said about confronting the difficulties of figuring out English word choice, I'm just taking "the gesture of the poem[s] as a whole," instead of attempting to come to some understanding about what they even mean. "Death Fugue" and "Fadensonnen," two of my favorites of Celan's, are in here; they're sort of my gateway drugs to this particular poet, and I'm sure I'll keep coming back to this collection in doubtlessly futile attempts to nail down what's going on.

I didn't expect this to be such a page turner, but there I was, rushing through letter after letter because I couldn't wait to see what would happen next. Two great writers, involved in one of the most astonishing public debates of the century, and in a love affair, and in various other intrigues--and they're both a little sensitive, to say the least. Includes wonderful poems as well, of course. An unexpected delight, and highly recommended.

Thanks to NetGally and FSG for the ARC.

Pierre Joris' translation of Paul Celan's early work and his introduction is absolutely illuminating. Coming on the heels of Celan's 100th birthday and the 50tth of his death and considering the current moment this release of Celan's early work is timely. Joris being the authority on Celan opens the work and legacy of Celan for those new to him and illuminates details about the work for those who are aware of his work.

These poems cut through the mind and body and then butterflies what has been cut. As Joris' states in the opening discussion about names and combining names and titles the duality in Celan's work is set-up for deep reading of the works translated. As Celan said"Speak-But keep yes and no unsplit." There is a melody and a horror to them and also beauty. The poems are wonderful and terrible in their imagery and emotional-intellectual and so the effect, the prize, is wonderful poetry. With its unsplit dualities the poems challenge the reader to pay close attention.

The translated poems challenge and by way of Pierre Joris history and commentary in the introduction places Celan's work firmly into the current moment. The world within which Celan's poetry exists: one in which he witnesses the horrors of Nazi-Germany war crimes, where his experiences of the songs of death-camp inmates resonate in his work, of further crimes where former Nazi's - SS guards and others take up positions of power, where a man reflects on the recent past and witnesses the current injustices of that time - and the currency of injustice and lack of accountability and corruption Celan and his contemporaries witness were enormous-endless- the effects of which resonate now. Celan work is sober and factual yet also lyrical, complex and inventive.

The collection here of the early work is also fascinating because his early work does not give much indication of where is later work, translated by Joris in 2014, would go, into the realm of further invention, even though Celan would not identify with 'invention' but rather the point of language itself that it grows and changes and is supposed to change - grow - challenge. The work is then from this point of view, in comparison to the later work, almost, standalone. The poetry here in these early works have context, form, sound and, to this reader, consist of the poetic effects that are critical to the current moment.

Celan's poems challenge us to think about uncertainty, about how to grieve, about how to heal, about how to face horror, about how to live and love, about how, in my view, after reading how to face, today within this moment, this deep feeling of powerlessness in the face of surviving and facing the injustice and strife all of which looms large and wide and think and large and larger yet like the first wave in a set of oncoming waves that increase in size but obscured by a thick fog.

This early work of Celan translated by Pierre Joris is essential reading right now.

"Speak-But keep yes and no unsplit." - Paul Celan

A strange lostness was
palpably present, almost
you would
have lived.

Sometime before the Industrial Age I stumbled upon an anthology at the university library. It collected a sample of the literature of the Holocaust and I don't recall much of it except for Celan's Death Fugue. This blackened milk rose again a few months back as I finished the final volume of Karl Ove's fictive revelation.

Celan then became a coveted author.

I made an attempt to acquire a used copy online but alas it was lost to the perils of our convenience. Last week in Nashville I saw two tomes and nearly fainted. I grabbed them. I have now read both and subsequently listened to hours of discussions on YouTube. I also bought the biography of Celan and I look forward to such as well as parsing Heidegger's and Derrida's approaches. These poems are remarkable, the prose less so. I feel rather disappointed actually by the latter. The verse demands re-readings and annotations. It was wonderful to again read aloud the German.

Oh Rosa, oh Esther——where does the slate dark silence lead us, when our clipped speech forgets its prophecy ? I did enjoy reading each translation and then reading the German, allowing the sounds to vibrate across my own winter solitude.

Celan gingerly places totems lengthwise, only to smelt and reconfigure, a stitching of concepts and sonorous incantations. Memory flickers. Spent.

About one thousand pages of Celan’s poetry.

I’m in for a treat… This's my first all-encompassing collected edition of Celan's poetry.

When reading Celan’s poetry I always compare him with Berthold Brecht, whose poetry of social and political comment was much more clear-cut.

Celan’s poetry is always open to the unexpected and the unpredictable. One cannot foresee where one of Celan’s poems is going.

In Celan’s poetry each tiniest detail is meaningful, ie, the “meaning” (if one is able to discern meaning in Celan’s poems) only gets revealed in the wholeness of the poem and not by “understanding” the parts per se.

Like Rilke, Celan invented a new (German) language for himself (for instance the word “Der Irrsee”/”The Wildsee”?). German lends itself to the formation of compound words in a way that Portuguese (and English) do not. German verbs can also be given new functions through their direct combinations with prepositions (like Rilke did, but now going further afield).

Let’s see if I can make head or tail of the poems of his late period, which is the most difficult to “interpret”.

Final thoughts after reading the all thing: I'm still dazed... Bereft of words. Later on I'll try to give an account of this otherworldly poetry...

“Ich bin du, wenn ich ich bin” (I am you when I am I”/”Sou tu quando sou eu”) from the poem Lob der Ferne (Praise of Distance) is one of my favourite one-liners.

Three stars for the translation. Noble effort but clunky.

Three stars too for the originals. I'm kind of shocked at myself to write that as I used to feel I could follow so deeply the winding curves of these poems as they fall toward silence, tief im Schnee etc...and I was convinced they made me feel closer to understanding than before.

But reading these now, I think they are a blind alley, or at best an amazing cul de sac, in the history of poetry. Except for the un-Celan-like Todesfugue, they just don't succeed in communicating, in fact their failure to communicate their intended meanings--their willed obscurity--is the foundation of their art. Falling out of love with Celan's poetry feels like falling out of love with a lover, where I'm wondering what I ever saw in the relationship.

De briefwisseling tussen Ingeborg Bachmann en Paul Celan: een dramatische liefde

Ze determineerden elk op hun manier de dichtkunst van het naoorlogse Duitsland en stortten zich vol overgave in een moeizame liefde, gedoemd om te mislukken. Ze leerden elkaar kennen in het door de geallieerden bezette Wenen, maar hadden een volstrekt verschillende levensloop. Zij was een studente filosofie en dochter van een lid van de nazipartij NSDAP; hij een stateloze, Joods-Roemeense dichter uit Czernowitz, wiens beide ouders gedeporteerd werden en die zelf een werkkamp had overleefd. Ingeborg Bachmann en Paul Celan, de twee tenoren van de Duitse literatuur, begonnen in 1948 een “exemplarische” liefdesrelatie waaruit tussen 1948 en 1967 een intense briefwisseling ontstond. Meulenhoff stelt deze brieven voor het eerst ter beschikking in een uitmuntende Nederlandse vertaling van Paul Beers.

Brieven als waarheid

Wat meteen opvalt is dat de briefwisseling tussen beide dichters grote hiaten vertoont. In sommige periodes is er een overvloed aan brieven, tijdens andere periodes wordt een obstinaat stilzwijgen aangehouden. Het woelige leven van beide schrijvers is daar natuurlijk niet vreemd aan. In deze verzorgde uitgave zijn niet alleen brieven onverkort opgenomen, maar ook telegrammen, postkaarten, opdrachten in boeken en korte notities. Maar de allerbelangrijkste bijdrage van deze editie is het grote aantal niet verstuurde brieven, die hier als getuigen van een mislukte communicatie gewoon tussen de andere brieven staan die wél op de bus gingen. Het zijn schetsen, kladversies, vaak nog niet helemaal ontdaan van de scherpe kantjes, die meer uitvoerige brieven aankondigen of juist vragen om het zwijgen te doorbreken, en waarvan de lezer meer dan eens de indruk krijgt dat ‘de waarheid’ er ongekuist in verwoord wordt. Wat niet geschreven kan worden, staat hier te lezen, zwart op wit. En dat is meer dan eens zeer leerrijk of onthullend.

Grosso modo zijn er 6 periodes in de correspondentie te onderscheiden, telkens verbonden met biografische keerpunten. De epistolaire relatie neemt een vliegende start wanneer op 24 juni 1948 Celan zijn eerste brief aan de 6 jaar jongere Bachmann schrijft. Hij voegt er het cryptische liefdesgedicht “In Egypte” bij, dat hij bovendien aan haar opdraagt. Hij is dan 27 jaar en heeft al enige roem verworven met een eerste dichtbundel, Der Sand aus den Urnen. Beide dichters hadden elkaar een maand ervoor in Wenen leren kennen, en als we Bachmann in een brief aan haar ouders mogen geloven, was het liefde op het eerste gezicht: “De surrealistische dichter Paul Celan, die ik twee avonden geleden bij de schilder Jené nog met Weigel leerde kennen en die heel fascinerend is, is stapelverliefd op me geworden. Mijn kamer is op dit moment een papaverveld, want hij heeft er plezier in me met deze bloemen te overladen.” (20.05.1948). Kort hierna beginnen Bachmann en Celan halsoverkop een relatie die slechts een paar weken stand zou houden, maar wel bepalend zou zijn voor hun verdere leven. Vanaf dan zien we beiden trouwens opduiken in elkaars werk, met als meest flagrante voorbeeld Bachmanns sleutelroman Malina. In juni 1948 verhuist Celan naar Parijs waar hij in 1952 trouwt met de bemiddelde Gisèle de Lestrange.

Vanaf begin 1949 volgt een losse reeks brieven, die vooral een mijmerend karakter hebben en nostalgische herinneringen oproepen aan de gloed van hun eerste ontmoeting. Iedere poging tot herstellen van wat was, lijkt te mislukken. Hun gezamenlijke vrienden Nani en Klaus Demus worden tevergeefs meerdere keren ingeschakeld als bemiddelaars en zelfs de Parijse bezoeken van Bachmann eind 1950 en begin 1951 leveren weinig op. De correspondentie van deze periode draait vooral rond Celan, in de eerste plaats door zijn werk, waarvoor Bachmann het opneemt in de mate van haar mogelijkheden, pogingen waarover ze hem regelmatig en uitvoerig bericht. Door de vele vruchteloze initiatieven tot toenadering, haalt Bachmann hier emotioneel de overhand.

Na een korte ontmoeting in Niendorf eind mei 1952 volgt een lange, ‘magere’ periode in de correspondentie, slechts 11 documenten in 5 jaar, met 1 opdrachtexemplaar als Celans bijdrage. Deze periode is belangrijk omdat Bachmann hier voor het eerst met eigen dichtwerk naar voren treedt. Zo stuurt ze 4 gedichten mee in een brief voor een Oostenrijkse bloemlezing die Celan zou gaan samenstellen. Celan verwaardigt zich niet te antwoorden, maar neemt wel een van de gedichten veelzeggend op in zijn uiteindelijke keuze. Dit is ook de periode waarin Celan voor het eerst geconfronteerd wordt met plagiaatbeschuldigingen (zie verder).

Een kort weerzien op een symposium over literatuurkritiek in Wuppertal eind 1957 verandert het karakter van de briefwisseling. Celan domineert en hij overlaadt Bachmann met geestdriftige brieven. Bachmann lijkt ter zelfbescherming afstand te willen houden, nu Celan getrouwd is en een zoon heeft, maar deze periode is qua intensiteit het absolute hoogtepunt in het briefcontact, getuige de aangrijpende brief die Celan 31 oktober 1957 schreef: “Je weet ook: je was, toen ik je ontmoette, beide voor mij: het zinnelijke en het geestelijke. Dat kan nooit gescheiden worden, Ingeborg.” (pag. 83)

In december 1957, januari 1958 en in mei 1958 reisde Celan nog drie keer naar München om bij Bachmann te zijn. In mei 1958 liep de liefdesrelatie voor de zoveelse keer af. Eind juni 1958 verbleef Bachmann een poos in Parijs. Ze ontmoette er zowel Celan als zijn vrouw Gisèle Lestrange (Bachmanns veelzeggende correspondentie met Lestrange is hier eveneens opgenomen). In juli 1958 ontmoet Bachmann de Zwitserse architect en romanschrijver Max Frisch, met wie ze een koppel zou vormen tot in 1962. Op 11 oktober 1959 verschijnt er een door Celan als antisemitisch ervaren recensie van zijn bundel Sprachgitter. Celan vraagt Frisch om hulp, maar die probeert te goeder trouw te waarschuwen voor de vermenging van andermans anti-Joodse gevoelens met eigen rancune over een negatieve recensie. Kort daarna barst de Goll-affaire los, waarin Celan ten onrechte van plagiaat beschuldigd werd door de weduwe van Yvan Goll. Vanaf dan gaat het bergaf met Celan, die zich steeds dieper ziet neerdalen in een spiraal van manische depressie. In 1965 zou hij zijn vrouw proberen vermoorden. Hij wordt voor het eerst opgenomen in een psychiatrische kliniek. Hij zet zelf een punt achter zijn lijdenstocht in 1970 door zich in de Seine te werpen.

Na 1961 bewaart Bachmann het stilzwijgen, hoewel ze Celan blijft verdedigen in de pers als dichter en vertaler. In 1963 en 1967 zou Celan nog twee korte brieven schrijven als reactie op berichten over Bachmann in de krant. Tot na de dood van Celan zou Bachmann blijven corresponderen met Lestrange.

Dramatische hartstocht

Een dramatische liefde lezen ligt niet voor de hand. Het is een veeleisend boek dat de lezer herhaaldelijk een oncomfortabel gevoel geeft, hoewel het tegelijkertijd een unieke inkijk geeft op de psyche van twee getormenteerde zielen. In een brief van 19 mei 1960 verwijt Celan zijn geliefde onverschilligheid: “Ingeborg, waar ben je? – Daar komt zo’n Blöcker tevoorschijn, zo’n grafschenner, ik schrijf je in wanhoop, en je hebt geen lettergreep voor me over (…) Schaam je je niet, Ingeborg? Ik schrijf je, Ingeborg.” (pag.180). Deze scherpe en verbitterde toon is kenmerkend voor de intensiteit van een briefwisseling tussen 2 correspondenten voor wie schrijven tout court cruciaal is. Het worstelen met zichzelf, met een onwillige wereld, maar vooral met de taal staat centraal. Het bijwijlen hermetische taalgebruik vergemakkelijkt de lectuur evenmin. Reken daar de labiele psychische toestand van de depressieve Celan bij en je komt al snel tot een vrij explosieve cocktail. Het is dan ook vrij verbazend dat we als lezer gelokt worden door een achterflaptekst die ons ‘schitterende, hartstochtelijke liefdesbrieven’ belooft. Schitterend ? Zeer zeker. Hartstochtelijk ? De passie druipt eraf. Maar wie hoopt even te kunnen wegzwijmelen bij wat onvervalste romantiek zal toch bedrogen uitkomen.

In Een dramatische liefde werden voor de volledigheid ook de briefwisselingen tussen Max Frisch en Celan, en tussen Bachmann en Gisèle Celan-Lestrange opgenomen. Bepaalde ingewikkelde kwesties worden zo in de juiste context geplaatst, denk maar aan de koele brief van Frisch aan Celan waarin hij stelt dat hij geen zijde wil kiezen in de hele plagiaatskwestie, een houding die hem niet in dank werd afgenomen, noch door Celan, noch door Bachmann. Verder vinden we omstandige nawoorden van Barbara Wiedemann, Bertrand Badiou, Hans Höller en Andrea Stoll, een overzichtelijke tijdskalender in twee kolommen en een tiental foto’s, facsimiles en illustraties.

Veertig jaar nadat Paul Celan zich van de Parijse Pont Mirabeau in de Seine gooide, legt deze verhelderende editie niet alleen een stevige basis voor onze kennis van de relatie tussen beide auteurs, maar verstevigt meteen ook het mythische karakter van deze tragische liefdesgeschiedenis.

Ingeborg Bachmann & Paul Celan - Ingeborg Bachmann, Paul Celan: Een dramatische liefde : briefwisseling, Meulenhoff Amsterdam, 2010, 334 p. : ill., € 24,95., vertaling door Paul Beers.½

These letters are more of biographic interest than they are intrinsically interesting. The letters focus on missed meetings and recriminations. There's little poetics, little literary observation, nothing of contemporary events. If I knew more of Celan and Bachmann's writing, I might find these letters illuminating, but as it is, the letters come off as commentaries on a relationship between two people growing more distant from each other over time.

Paul Celan is relentless in the demands he makes upon his readers, just as life--in the form of the Nazis--was relentless in its treatment of him and those he loved. Even in Michael Hamburger's skillfully translated Paul Celan: Selected Poems (Hamburger's introduction, in which he discusses some of the many difficulties of translating a poet like Celan, is fascinating) much of Celan's work will be opaque to all but a few readers--and maybe to all readers. Still, so powerful are Celan's words, so searing the flashes of meaning that emerge, that we continue to want to live with these poems, and that is what it will to extract all that we never doubt is there.

Minimalistisk poesi fra avdød jødisk dikter

Første gang jeg ble oppmerksom på Paul Celan var da jeg leste Karl Ove Knausgårds siste bind i "Min kamp"-serien. Her tar Knausgård for seg deler av Celans diktning - i særdeleshet diktet "Dødsfuge". Dette diktet gjorde et sterkt inntrykk på meg, og jeg gjenga det etter hvert på bloggen min (her i en engelsk versjon som jeg fant på nettet). På YouTube fant jeg dessuten et opptak hvor poeten leser sitt dikt på tysk. Selv om skoletysken min er rusten, er det ikke vanskelig å forstå diktet på originalspråket.

Min gjengivelse av diktet gjorde i sin tur Hertevig Akademisk oppmerksom på bloggen min, og i januar i år fikk jeg tilbud om å få tilsendt et eksemplar av en flunkende ny diktsamling med dikt av Paul Celan, som var oversatt og gjendiktet til norsk. Jeg takket selvfølgelig ja. Meget ydmyk mottok jeg diktsamlingen, temmelig klar på at jeg nokså raskt skulle skrive om diktene. De viste seg imidlertid å være vanskelig tilgjengelig for meg, og jeg trengte derfor en del tid før jeg følte at jeg var klar. Så kan man også lese følgende på smussomslaget:

"Celans dikt krever tid. Gir vi dem det, får vi igjen noe som få andre tekster kan gi. I det ligger Celans storhet og hans aktualitet i dag der verden vanskelig gir full mening."

Paul Celan (f. 1920 d. 1970) var en rumensk poet og oversetter - jødisk sådan, som ble født Paul Antschel. Han tok selv navnet Celan etter hvert - en slags omskrivning av Antchel, som på rumensk uttales Ancel. På en nettside beskrives han som den kanskje største poeten i post-Holocaust-årene, og her fremgår det dessuten at hans poesi er musikksatt av en av våre fineste moderne komponister - Michael Nyman.

Hør bare på dette:



Paul Celan behersket mange språk - seks levende (tysk, jiddisch, rumensk, russisk, fransk og engelsk) og to døde - og det er mange som har stilt spørsmål ved hvorfor han valgte å uttrykke seg på tysk, nazistenes språk. Han kunne sannsynligvis ha diktet på hvilket som helst av disse språkene, hevder Anders Bærheim og Cornelia Simon i forordet til "Snøpart". Celan vokste opp i et tyskspråklig miljø hvor man også snakket jiddisch og rumensk, og antakelig var tysk det språket som var best egnet til å uttrykke hans poesi. Dette skjønner man i grunnen særlig når man hører hvordan Celan maner ut hver setning i det tidligere nevnte diktet "Dødsfuge" - eller "Totesfuge" som det heter på originalspråket.

Svært få av Paul Celans dikt har tidligere vært oversatt til norsk - faktisk bare 20 dikt i følge forordet i diktsamlingen "Snøpart". Her foreligger 70 dikt på norsk - gjengitt side ved side med den tyske originalteksten. Akkurat det vil den våkne leser vite å sette pris på, fordi rytmen i diktene er så særegen nettopp i sin originale form.

Like så fascinerende som selve diktene er poeten selv - mannen som overlevde Holocaust og som for all ettertid var sterkt merket av dette. Celan overlevde oppholdet i konsentrasjonsleiren Transnistria, mens faren døde av tyfus og moren ble skutt - et opphold som for Paul Celans del startet i 1942 og som varte frem til krigens slutt i 1945. Han slet med psykiske problemer, og tok sitt eget liv i 1970.

"Snøpart" er Paul Celans nest siste diktsamling, og den ble skrevet ferdig et og et halvt år før han døde i 1970. Han ønsket selv ikke at disse diktene skulle offentliggjøres, men diktsamlingen ble likevel utgitt få måneder etter hans død, kan jeg lese i forordet til diktsamlingen, som er oversatt og gjendiktet av Anders Bærheim i samarbeid med Cornelia Simon. Celan var nyskapende rent språklig, og akkurat dette har gjort det svært vanskelig å oversette diktene hans. Kanskje er også dette årsaken til at forlaget og oversetterne har valgt å beholde originalteksten ved siden av - slik at tekstene gjensidig kan utfylle hverandre der de ikke umiddelbart gir mening for leseren?

"Det er en egen fagdiskusjon om en kommer nærmere en forfatters intensjoner ved å presentere originaltekst og gjendiktning parallelt. De fleste mener nei. Vi er stort sett enige i det. Men Celans tyske tekst har en egen språkbasert klang og styrke, og vi tror muligheten av å lese norsk og tysk versjon parallelt vil gi leseren noe mer, noe som skapes ved lesing i samspillet mellom de to tekstene." (fra forordet til "Snøpart")

Ekstra sterkt er gjengivelsen av Hans-Jørgen Wallin Weihes samtale med forfatteren Stig Sætherbakken, også han en som valgte å ta sitt eget liv (i begynnelsen av 2012). Her fremgår det at Sætherbakkens fremste kapital var angsten - selve drivkraften i forfatterskapet hans. Koblingen til Paul Celan, en dikter han var svært opptatt av, er nærliggende - i tillegg til at de begge "strakte sine ord inn i en framtid lenge etter sin død" ...

Jeg tror ikke at jeg vil yte diktene full rettferdighet ved å begi meg inn på å tolke dem. Derimot ønsker jeg å gjengi et lite knippe av diktene jeg likte best. Samtidig gjør jeg oppmerksom på at tema for Celans dikt ofte er livets uoverskuelige smerte, og at diktene er svært minimalistiske i sitt uttrykk. Det er dessuten et poeng å være klar av at Paul Celan skrev disse diktene i perioden 16.12.1967 til 18.10.1968, i en turbulent periode hvor studentene i Paris (der han oppholdt seg frem til sin død) gjorde opprør mot det bestående generelt og Vietnamkrigen spesielt, og hvor russerne på den tiden innvaderte Tsjekkoslovakia. Diktene har derfor ofte en politisk klangbunn.

Interesserte kan lese mer om Paul Celan på Wikipedia og på Poets.org. Det ligger dessuten en del lydspor på YouTube, hvor poeten leser sine egne dikt. Det er helt umulig for meg å skulle gi diktsamlingen et terningkast. Jeg vil imidlertid sterkt anbefale poesiinteresserte å skaffe seg denne boka og lese diktene, fordi oversettelse av Paul Celans dikt til norsk er intet mindre enn en stor happening!

"ETT BLAD, treløst

for Bertolt Brecht:

Hva er det for tider,
når en samtale
nesten er en forbrytelse,
fordi så mye sagt
innbefattes?"

"I PANSERLUKENE til sannheten

ber sporapparatene,

snart kommer murene flygende
til forhandlingsbordene,

emblemer snakker seg innholdsløst utblødd,

en kråke setter
sin halvt innsiktede
peilevinge på
halv stang."

"ULESELIG denne

verden. Alt dobbelt.
De kraftige urene
gir spaltetimen rett,
hest.

Du, klemt i ditt dypeste
stiger for alltid ut av
deg selv."

"SNØPART, steilte til det siste,

i oppvind, foran
hytter
vinduer fjernet for alltid:

grunne drømmer skraper
mot
riflet is;

skygger av ord
hugget ut, knyttet
rundt krampene
i kulpen."

Utgitt: 1970
Originaltittel: "Schneepart"
Utgitt på norsk: 2012
Norsk tittel: "Snøpart"
Oversatt og gjendiktet av Anders Bærheim i samarbeid med Cornelia Simon
Forlag: Hertevig Akademisk (Stiftelsen Psykiatrisk Opplysning)
Antall sider: 98
Forlagets nettside: www.psykopp.no½

FUGA SOBRE A MORTE
Leite-breu d' aurora nós o bebemos à tarde
nós o bebemos ao meio-dia e de manhã nós o bebemos à noite
bebemos e bebemos
cavamos uma cova grande nos ares
Na casa mora um homem que brinca com as serpentes e
[escreve
ele escreve para a Alemanha quando escurece teus cabelos de
[ouro Margarete
ele escreve e aparece em frente à casa e brilham as estrelas ele
[assobia e chama seus mastins
ele assobia e chegam seus judeus manda cavar uma cova na terra
ordena-nos agora toquem para dançarmos
Leite-breu d'aurora nós te bebemos à noite
nós te bebemos de manhã e ao meio-dia nós te bebemos à tarde
bebemos e bebemos
Na casa mora um homem que brinca com as serpentes e
[escreve
que escreve para a Alemanha quando escurece teus cabelos de
[ouro Margarete
Teus cabelos de cinza Sulamita cavamos uma cova grande
[nos ares onde não se deita ruim
Ele grita cavem mais até o fundo da terra vocês ai vocês ali
[cantem e toquem
ele pega o ferro na cintura balança-o seus olhos são
[azuis
cavem mais fundo as pás vocês aí vocês ali continuem tocando
[para dançarmos
Leite-breu d' aurora nós te bebemos à noite
nós te bebemos ao meio-dia e de manhã nós te bebemos à tardinha
bebemos e bebemos
Na casa mora um homem teus cabelos de ouro Margarete
teus cabelos de cinza Sulamita ele brinca com as serpentes
Ele grita toquem mais doce a morte a morte é uma mestra
[d' Alemanha
Ele grita toquem mais escuro os violinos depois subam aos
[ares como fumaça
e terão uma cova grande nas nuvens onde não se deita ruim

Leite-breu d'aurora nós te bebemos à noite
nós te bebemos ao meio-dia a morte é uma mestra d' Alemanha
nós te bebemos à tarde e de manhã bebemos e bebemos
a morte é uma mestra d' Alemanha seu olho é azul
ela te atinge com bala de chumbo te atinge em cheio
na casa mora um homem teus cabelos de ouro Margarete
ele atiça seus mastins contra nós dá-nos uma cova no ar
ele brinca com as serpentes e sonha a morte é uma mestra
[d' Alemanha

teus cabelos de ouro Margarete
teus cabelos de cinza Sulamita



tradução: Claudia Cavalcanti

Um dos poemas mais conhecidos de Celan, por suas imagens que combinam fantasticamente as duas heranças culturais do autor: a alemã e a judaica.
As imagens dos poemas desse livro são incríveis.
Após Celan, Adorno disse que pode ter sido prematuro dizer que não se podia escrever poesia após Auschwitz.

essential

De Niemandsroos
De glottis als afgrond: Over het hiaat in Paul Celans lyriek
Hölderlin in Holland
'Want blijkbaar tobt gij over iets...' Hölderlin vertaald en vertaalt½

Paul Celan was born Paul Antschel (Ancel) in 1920 in Romania. His parents were murdered in concentration camps and his mother’s grisly death informed many of his most well-known poems. After the war, Celan changed his name, using an anagram, moved to Paris, wrote poetry and today is considered one of the greatest post-war European poets. Like several of his generation of Jewish writers who survived the Holocaust (including Jean Amery, whose name, by the way, was also an anagram of his birth name, Hans Maier), Celan ultimately committed suicide. Several of his most famous poems can be found in this anthology.
Celan’s poetry, which centers around the Holocaust, is difficult and frightening. The language is dense, rich in metaphor, musical symbols and allusions to both Biblical and mythical imagery. One of the most haunting poems is Todesfuge or Death Fugue. This poem is at once mournful and caustic. Without explication, it evokes the death of innocence, the crematoria and the genocide of a people. Another great poem is Shibboleth, whose title is, in itself, symbolic of the classification and destruction of a people. Celan’s poetry isn’t easy to read or interpret but is heartbreaking and really powerful. I only wish I could find a recording of his poems because I suspect hearing his poems would be even more powerful and affecting.

Paul Celán nació en Czernowitz. Perteneció a la minoría judía, de expresión alemana, que sufrio los embates del nazismo durante la segunda guerra mundial. Los padres del poeta murieron en campos de exterminio y él mismo sufrió fuertes penalidades, aunque sobrevivió al holocausto. En 1948 se trasladó a París, donde trabajó como lector de alemán y traductor, al tiempo que publicaba en Alemania su obra poética. En 1970 puso fin a su vida arrojándose al Sena. Amapola y memoria es el primer libro de Paul Celan. Publicado en 1952, recoge poemas escritos a partir de 1945 en Bucarest, Viena y París. Entre ellos se encuentran "Fuga de muerte", considerado "el mejor poema alemán de la postguerra", cuya significación en el conjunto de la obra de Celan ha sido equiparada con la del "Guernica" respecto a la de Picasso.

Een intensief brievenboek, met achtergronden, foto's, levensbeschrijving. Wat een worsteling. Erg interessant om te lezen; ik wist niets van deze twee auteurs.½

I love how some of his poems transcend and take you into the abyss.

I'm reading them in a german to dutch translation.
Beautifull but haunting poems by a person who is reinventing his words after the nazis took away his language and....his parents.
I'm reading this poems for about 30 years, but I'm still looking for entries and light. Heavy, but essential.

Diese Gedichte setzen da ein, wo Gedichte nicht mehr möglich sind: bei der Sprachlosigkeit des Grauens unserer Zeit und der Schwierigkeit, auch dem Zwang, dieses dennoch zur Spra-dhe bringen zu miissen.

Man hat Celan immer wieder seine hohe sprachliche Meisterschaft bestätigt. Vergessen werden darf dabei nicht, wo solche Sprache sich herschreibt: von der Existenz des Schreibenden. Kein Gedichtband Celans hat so konsequent wie Atemwende Realität ausgeforscht, ausgefragt, benannt, keines ist so reich an überraschenden Bildern, neuen Wörtern, die Ältestes zurückholen, Neuestes verstehen lehren, Bildern und Wörtern, die die Namen sind für solches, das sich anders nicht nennen lässt, das nur auf diese Namen hört und anderen, konventionellen, vvir wissen es, ins Gesicht schlägt. Paul Celans Gedichte, die den Prozess des Entzifferns in sich hineinnehmen, sind Zeichen, Male. Und so genau sie nennen, was anders sich nicht nennen lässt, so sehr verweigern sie sich der Übersetzung in die iüblichen Kategorien der Deutung.